Hoe corona kan aanzetten tot blijvende verandering

door Guy Wijnen

Twee verhalen waaien door Nederland. Misschien wel meer, maar telkens hoor ik dit terugkomen. De een geniet nog steeds van de relatieve rust, van JOMO (Joy of Missing Out), de vrijheid om thuis te werken en de mogelijkheid om weer op een terras te zitten. De ander zit nog steeds met de stress van zorg voor kwetsbare mensen in hun omgeving, of een drukke thuissituatie door huisgenoten of kinderen die op elkaars lip zitten. Er wordt wel eens gezegd dat een crisis blootlegt waar het mis gaat. Maar kan deze crisis ook aanleiding zijn tot verandering?

Het lijkt er wel op. Tijdens de training ‘Never waste a good crisis’ ontmoet ik mensen die hun best doen om de rust vast te houden, die inzien dat minder reistijd best fijn is en merken dat deze tijd meer focus geeft en tijd voor henzelf oplevert. Tijdens de training zoomen we in op de effecten die de coronatijd op ons heeft. Zowel persoonlijke als maatschappelijke trends komen aan bod. Zo zijn er zijn mensen die merken dat ze ruimte hebben om over wat grotere vragen na te denken, zoals: Doe ik eigenlijk wel wat bij mij past? En wat is dan precies mijn bijdrage?

Grip op de crisis

Om meer grip te krijgen op deze crisis gebruik ik het cultuurshock model dat Jitske Kramer weer geleend heeft van de Candese antropoloog Kalervo Obergo. Wellicht al bekend, maar heel in het kort gaat het om de verschillende fasen waar iedereen doorheen loopt ten tijde van een crisis zoals de huidige – ook wel een cultuurshock genoemd. Wat je ziet is dat we nu op het kantelpunt zitten van de tweede cultuurshock naar de verwachte terugkeer. Aan de ene kant gaan we allemaal weer lekker op vakantie, aan de andere kant nemen de coronabesmettingen toe. Het wrange is, volgens Jitske Kramer, dat juist die terugkeer belangrijk is om verandering echt te laten beklijven. Hoewel niemand zit te wachten op een tweede golf is juist dát wat ons echt zou kunnen laten beseffen dat we ons leven anders kunnen inrichten. Anders is het “gevaar” dat we vrij snel weer over gaan tot de orde van de dag.

Welke effecten heeft de crisis op jou?

Interessant. Maar hoe kunnen we die verandering dan teweeg brengen? Daarvoor gebruik ik de inzichten van een andere Kramer, namelijk Marret Kramer. Zij schreef het boekje ‘Schipperen is levenskunst’ met als belangrijke ondertitel: persoonlijk leiderschap in roerige tijden. Zij stelt dat er vier domeinen zijn waarop een crisis effect zou kunnen hebben. Zodat je, wanneer je er naar kijkt, op verschillende niveaus inzichten kunt opdoen. De domeinen zijn het fysieke, het mentale, het sociale en het domein van zingeving of inspiratie. Misschien kun je bij jezelf nagaan wat deze crisis voor impact heeft gehad op deze vier dimensies.

Als je erachter komt dat je veel meer ontspanning voelt in je lijf, dan zou dat de moeite van het vasthouden waard zijn. Bij het mentale kun je denken aan gevoelens van vrijheid of juist neerslachtigheid. Hoeveel zin heb je er nog in? Bij het sociale kun je denken aan de menen die belangrijk voor je zijn en wat dat contact voor jou betekent. Tenslotte het spirituele of zingevingsdomein, daarbij kun je denken aan de grotere vragen: Wat geeft mijn leven zin? Waarvoor doe ik het allemaal?

Het goede vasthouden

Oké, en hoe gaan we die verandering dan teweeg brengen? Stel dat je inderdaad blij bent met het wegvallen van sociale contacten en het meer gericht kiezen wie je wel en niet ziet. Of dat je ’s ochtends wandelingen maakt en dat graag wilt behouden. Of dat je zelf je werk- of studeerplek kiest… In dat geval kun je de hulp inschakelen van Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman, onder andere bekend van zijn boek ‘Thinking Fast and Slow’. Wat hij zegt is dat de mens niet zo goed is in veranderen, en dat dat met name komt doordat we verandering vaak associëren met verlies, het teloorgaan van iets dat goed was. Om die reden richten we ons vaak op de angst in plaats van op de mogelijke verbetering die ons te wachten staat.

Concretiseer je actie

Volgens Kahneman helpt het om veranderingen niet als één grote beweging te zien, maar als kleine stapjes, waarbij je mag falen en opnieuw proberen. Dus stel je wilt meer rust, neem je dan niet voor om een ascetisch leven te leiden als een Boeddha, maar ga gewoon een keer per dag zitten mediteren ☺️. Hij voegt hier aan toe dat het mensen helpt om iets fysieks te veranderen in de omgeving. Stel ik wil meer wandelen, dan zet ik wandelschoenen voor de deur zodat ik er – letterlijk – niet om heen kan. Gek genoeg is er nu nog steeds best veel veranderd in onze leefwereld. Rijen bij de supermarkt, mondkapjes en overal desinfecteermiddel. Je zou die “signalen” ook kunnen gebruiken om je te herinneren aan een voornemen dat je hebt…