Ik blokkeerde de Zuidas met Extinction Rebellion

Door Ruben Hoekstra

Het is echt zo: ik was een van de 330 bezorgde burgers die vrijdag 18 september een kruispunt bezette op de Zuidas. Met de slogan ‘lobby eruit, burgers erin’ vroegen we vreedzaam en geweldloos aandacht voor een partijpolitiek en lobby overstijgend burgerberaad. Een burgerberaad krijgt een mandaat van het parlement om via loting een representatieve groep burgers aan te wijzen die zich buigt over rechtvaardig publiek beleid¹.

Van tevoren had ik mijn twijfels. Waren die mensen van Extinction Rebellion (XR) niet alleen maar linkse UvA-studenten met tuinbroeken, blauw haar en een master in de niet-westerse musicalwetenschappen?

Maar toen was daar opeens Toon, een altijd zeer strak geklede meneer uit mijn improvisatietheatergroep. Tijdens een van onze repetities vertelde dat hij actief was bij Extinction Rebellion. Hij was zelfs al een paar keer gearresteerd. Ik kan me voorstellen dat hij uit dezelfde bubbel lijkt te komen, maar ik was verrast. Hij? Docent in het hbo, en in onze theatergroep bekend om zijn briljante typetjes met diepe stemmen? Het feit dat er ook types als Toon met dit soort acties meedoen wekte mijn interesse om eens te gaan kijken wat ik zou kunnen betekenen.

Omdat ik me, samen met 85% van de Nederlanders², zorgen maak om de klimaatcrisis, nodigde hij me uit om eens mee te gaan naar een avond van Extinction Rebellion. Ik was niet meteen verkocht, maar merkte wel hoe goed alles er is geregeld. Er zijn talloze lezingen en workshops waarin je leert over de inhoud van de klimaatcrisis, maar ook kan je trainingen volgen over mentaal en fysiek welzijn. Er wordt goed begrepen dat je je niet ‘zomaar’ laat arresteren. Ook zijn er aparte teams die zich ontfermen over de juridische aspecten van de acties. Ik kreeg kortom het gevoel dat alles goed en logisch is georganiseerd. Niet door een dwingende hiërarchie, maar door (overwegend jonge) idealistische mensen. Ik vroeg me af: waarom is deze beweging niet vele malen groter?

Framing in de media
De kritiek op Extinction Rebellion is vaak dat mensen wel snappen dat mensen aandacht vragen voor rechtvaardiger klimaatbeleid, maar dat ze het niet eens zijn met de manier waarop. Waarom moeten die activisten per se blokkeren en ontregelen? Waarom organiseert Extinction Rebellion niet vreedzame acties? Waarom komen ze niet met een goed uitgedacht plan over hoe het dan wél moet? Waarom organiseren ze niet inhoudelijke workshops? Waarom pleiten ze niet voor minder vlees eten, minder vliegen en minder consumeren? Als het zo urgent is wat ze aankaarten, waarom zijn er dan geen experts en vooraanstaande publieke figuren die zich achter Extinction Rebellion scharen? Het gekke is natuurlijk dat dit precies is wat Extinction Rebellion allemaal doet. Alleen is dat niet wat je leest op NOS.nl.

In de mediacratie waarin we leven bestaat de publieke beeldvorming van Extinction Rebellion grotendeels uit de journalistieke keuzes die mediaredacties maken. Op NOS.nl stond ‘Politie maakt einde aan actie klimaatactivisten, één demonstrant opgepakt’ en op Telegraaf.nl was ‘Activist Extinction Rebellion aangehouden na mishandeling agent’³ de kop waarmee over het weekend werd geschreven waarin – naast de aangekondigde illegale blokkade – talloze workshops, legale acties en lezingen plaatsvonden.

Het probleem is niet dat die koppen feitelijke onwaarheden bevatten. Ze zorgen er alleen wel voor dat mensen Extinction Rebellion niet associëren met termen als ‘burgerberaad’, ‘burgerparticipatie’, ‘creatieve acties’, ‘gewone mensen’ en ‘leefbare wereld’, maar in plaats daarvan met ‘blokkade’, ‘arrestatie’, ‘mishandeling’ en ‘politie’. Als je ‘extinction rebellion’ googelt (of ecosiaat) vind je – behalve op hun eigen site – niks over schrijver en oud-politicus Jan Terlouw, Urgenda-directeur Marjan Missensma, duurzaam ondernemer Maurits Groen, tevens lid van de Nederlandse Raad van Advies van de Club van Rome, of hoogleraar transitiekunde Jan Rotmans. Terwijl zij allen als ambassadeur deel uitmaken van het Comité van Aanbeveling van Extinction Rebellion.

Het is jammer dat het beeld ontstaat dat de problemen die Extinction Rebellion aankaart alleen maar linkse hipsters aan zouden gaan. Het feit dat de overheid te weinig doet om zich te houden aan de afspraken die er in 2015 zijn gemaakt bij het Akkoord van Parijs is namelijk een probleem voor alle Nederlanders – en alle andere levende wezens op deze planeet.

Méér dan linkse UvA-studenten met blauw haar
Gelukkig is er, zoals altijd, hoop. Toen ik me in de blokkade begaf bleken er namelijk ook verpleegkundigen en leraren mee te lopen. Er was een vrouw met haar blindengeleidehond, en ik zag meerdere mensen die met hun rolstoel het kruispunt bezetten. Tot mijn grote vreugde hoorde ik op een gegeven moment zelfs de livemuziek van Gallowstreet, een zeer geliefde gast op zo ongeveer alle Nederlandse festivals. Ook sprak ik een jongedame die was meegenomen door haar vader, een actieve zestiger die zich opvallend geroutineerd liet meenemen door de politie toen die ons bestuurlijk begon te verplaatsen. Het meeste indruk maakte die middag het gesprek dat ik had met een psycholoog met drie kinderen op de middelbare school. Ze vond het haar verantwoordelijkheid om, net als andere mensen uit het ‘welzijnsteam’, haar professie in te zetten om te letten op de mentale gezondheid van de vreedzame demonstranten.

Hoewel er dus wel degelijk diversiteit is binnen Extinction Rebellion is het voor media nog altijd te makkelijk om stereotype foto’s en koppen te plaatsen. Voor mij was dat een reden om in pak naar de blokkade af te reizen. Naast de verwijzing naar de Zuidas wilde ik hiermee ook duidelijk maken dat de klimaatcrisis ook een relevant probleem is voor ‘mensen in pak’. Toen ik uiteindelijk weggevoerd en gefouilleerd werd, kreeg ik complimenten over mijn pak van een vriendelijke agent. ‘Maar,’ zei hij, ‘de volgende keer moet je wel even nettere schoenen eronder aandoen – dit kan echt niet.’

In veel andere landen is de politie soms helaas minder vriendelijk. Ik prijs me gelukkig dat ik zo’n positieve ervaring heb gehad met mijn eerste echte burgerlijk ongehoorzame actie. Als ik een ding heb geleerd van deze ervaring? Dat de wereld oneindig veel complexer en genuanceerder is dan de beeldvorming die tot ons komt via media. Het is dan ook zaak dat het beeld rondom Extinction Rebellion diverser en genuanceerder wordt. In Engeland heb je Lawyers for XR, Doctors for XR, XR Elders en andere subgroepen. Hiermee wordt duidelijk dat de boodschap van Extinction Rebellion niet alleen resoneert bij vegetariërs met vliegschaamte.

Een gevoel van urgentie
Hoewel ik meer klimaatbewuste mensen om me heen heb, voelde ik me tijdens de blokkade meer dan ooit onderdeel van een groep mensen die de urgentie van de klimaatcrisis écht ervaart. Het zou geweldig zijn als dit gevoel van urgentie bij meer mensen kan worden aangewakkerd. Sowieso om, net als Macron in Frankrijk, een partijpolitiek overstijgend burgerberaad over klimaatbeleid op touw te zetten. Maar ook om ervoor te zorgen dat politieke partijen merken dat er vanuit de maatschappij behoefte is aan rechtvaardiger klimaatbeleid. Uiteindelijk schijnt er 3,5% van de bevolking⁴ gemobiliseerd te hoeven worden om een systeemverandering in gang te zetten. Waar ik sowieso denk dat dit haalbaar is, is het vooral wenselijk en noodzakelijk als we het belangrijk vinden om de levensgevaarlijke opwarming van de aarde tot een minimum te beperken.

Als verhalenkweker vind ik het belangrijk het gesprek aan te gaan, dus schroom niet om me een mailtje te sturen op ruben@kwekerijamsterdam.nl voor vragen, opmerkingen en vriendelijk geformuleerde dreigementen.

1 Lees op De Correspondent meer over wat een burgerberaad is. Dit is een verhelderend filmpje van EenVandaag.
2 Lees hier het onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving.
3 Lees hier waarom ‘mishandeling’ in dit geval een misleidende term is.
4 Lees hier meer over die magische 3,5%.