Ben jij goed opgevoed?

door Anouk Zwaan

Wat is een goede opvoeding? Lange tijd vinden we onze eigen opvoeding normaal – als klein kind ken je immers niet anders dan zoals het bij jou thuis gaat. Als je opgroeit, wordt je wereld groter en zie je dat het ook heel anders kan. Je ziet dat bij je vrienden thuis heel andere regels gelden. Of wat bij jouw familie traditie is, voor een ander onbekend blijkt. Is het een dan beter dan het andere? Wat maakt een opvoeding ‘goed’?

Verschillende opvoedingsstijlen

Wat kan helpen om verschillende opvoedingen met elkaar te vergelijken, is de theorie van klinisch psycholoog Diana Baumrind. Zij onderscheidt vier verschillende opvoedingsstijlen, aan de hand van de assen ‘controlerend’ en ‘betrokken’. De autoritaire opvoedingsstijl kenmerkt zich door duidelijke regels en weinig inspraak van het kind.

Ouders stellen hoge eisen aan de discipline van hun kind(eren). De autoritatieve opvoedingsstijl verwacht diezelfde discipline, maar kenmerkt zich ook door betrokkenheid van de ouder/verzorger. Er is veel overleg en de opvoeder stimuleert
zelfstandigheid en mondigheid. De permissieve stijl is vrijwel zonder regels: kinderen krijgen bijna altijd hun zin. De opvoeder is betrokken en liefdevol, maar stelt weinig eisen aan de zelfcontrole van het kind. Tenslotte is er de laissez-faire stijl, die zich kenmerkt door weinig regels en weinig betrokkenheid van de opvoeder. Het kind wordt veel aan diens lot overgelaten.

Is de ene opvoeding dan per se beter dan de ander?

In haar boek ‘Socrates op Sneakers’ beschrijft filosofe en theatermaker Elke Wiss twee verschillende gesprekken naar aanleiding van het volgende verhaaltje: een meisje woont op een eiland en wil naar haar vriendje op het vaste land. De enige schipper die haar daar naartoe kan brengen, wil dat alleen doen als hij met het meisje naar bed mag. Het meisje vraagt raad bij haar moeder, waarop de moeder antwoordt dat ze het zelf moet weten, dat het haar eigen verantwoordelijkheid is. Is de moeder dan een goede of slechte moeder?

De ene gesprekspartner van Wiss vindt het een slechte moeder. Na wat doorvragen blijkt dat hij dat vindt, omdat een moeder haar dochter moet beschermen – en dat doet deze moeder niet. De andere gesprekspartner vindt de moeder juist wel verstandig, omdat ze het meisje zelfstandig beslissingen laat nemen en haar vrijheid en verantwoordelijkheid geeft.

Het oordeel ‘is dit een goede moeder?’ hangt dus af van wat je onder ‘goed’ verstaat.

Dat betekent dus ook dat de ene opvoedingsstijl niet per se beter is dan de ander. In het Westen hechten we op dit moment veel waarde aan de zelfontplooiing en zelfstandigheid. Daarom zien we veel van de autoritatieve opvoedingsstijl. Vroeger vonden mensen gehoorzaamheid en ijver belangrijker, wat weer meer overeenkomt met de autoritaire stijl.

“Het oordeel ‘is dit een goede moeder?’ hangt dus af van wat je onder ‘goed’ verstaat.”

De waarden van je opvoeder(s)

Als je naar je eigen opvoeding kijkt, herken je misschien ook bepaalde waarden die je opvoeder(s) nastreefden. Het kan natuurlijk zijn dat dat nooit zo duidelijk benoemd werd, maar als je kijkt naar wat je opvoeder(s) vroeger belangrijk vonden, zijn daar hoogstwaarschijnlijk bepaalde waarden in terug te zien. Rekening houden met anderen bijvoorbeeld, omdat je op tijd thuis moest zijn. Of zelfstandigheid, als je zelf je kamer moest opruimen.

Als je ouder wordt, ga je ook anders terugkijken op hoe je vroeger bent opgevoed. En door in aanraking te komen met anderen, zie je dat er niet maar één manier van opvoeden is. Je merkt in je dagelijks leven misschien de effecten van je opvoeding. Omdat je vroeger werd geleerd zuinig te zijn, heb je nu een goed gevulde spaarrekening. Of minder positief: doordat je opvoeder(s) vonden dat je altijd aardig moest zijn voor anderen, durf je nu geen nee te zeggen op je werk.

Dat kan ook je blik op je eigen opvoeding vroeger veranderen. Dingen die je vroeger irritant vond, kun je misschien nu juist waarderen. Of andersom: dingen die je vroeger fijn vond, en waarvan je nu zou willen dat je ouder(s)/verzorger(s) het anders aan hadden gepakt.

Om even een voorbeeld te noemen: mijn ouders vonden vroeger samenzijn heel belangrijk. Op zondag mochten we niet met andere kinderen afspreken – niet vanwege religieuze overwegingen, maar gewoon om tijd te hebben voor het gezin. Vroeger vond ik dat maar irritant: ik wilde liever met mijn vriendinnetjes spelen dan met mijn ouders door een bos struinen. Nu, haast twintig jaar later, zie ik hoeveel mooie herinneringen ik aan die zondagen heb en kan ik de keuze van mijn ouders veel beter begrijpen.

Hoe kijk jij terug op je opvoeding? Hecht je zelf ook waarde aan de dingen die je opvoeder(s) vroeger belangrijk vonden? Zijn er dingen die je mee wilt nemen de rest van je leven of zijn er ook juist dingen liever achterlaat?

Dit artikel verscheen eerder in ‘Het Blad’, het gratis e-magazine van De Kwekerij. De laatste editie gaat over dankbaarheid. Wil jij ‘m ook ontvangen? Meld je dan hieronder aan.