Vriendschap in tijden van corona
door Guy Wijnen
Wat is echte vriendschap? Wat maakt mij een goede vriend? Wat vinden mijn vrienden eigenlijk belangrijk in een vriendschap? Ik ging op onderzoek en belde mijn vrienden op. Dat leidde tot interessante inzichten over eenzaamheid, wederkerigheid, gedeelde waarden en intimiteit.
Kapot van eenzaamheid
“Ik ga kapot van eenzaamheid” hoorde ik een vriend zeggen. “Nou ja ik kan best prima alleen zijn, maar na een avondje heb ik het wel gezien met m’n boekje lezen.” Deze maat woont alleen en heeft normaal gesproken een ongekend rijk sociaal leven. Dat is wel even afkicken in tijden van corona. “Het is toch een van de eerste levensbehoeften om mensen te zien” zei hij. Ik dacht na. “Ja dat is zo.”
Fundamentele menselijke behoefte
‘De menselijke behoefte aan sociale verbinding en ‘erbij willen horen’ is eeuwenoud. Sterker nog, die behoefte was zelfs nodig om te kunnen overleven¹. Ondanks dat mensen minder afhankelijk zijn geworden van anderen om te overleven, zijn sociale connecties nog steeds van groot belang voor zowel het mentale als fysieke welzijn. Eenzaamheid kan namelijk leiden tot verhoogd risico op Alzheimer, hartziekten, beroerte, depressie, suïcide en zelfs overlijden².
Echte vriendschap
Goed, terug naar vriendschap. Het lijkt zo vanzelfsprekend, maar wanneer praten we er nou echt over. Wat is vriendschap? In de bloeiklas lichten we Aristoteles zijn blik op vriendschap uit. Volgens hem zijn er drie typen vrienden³: 1) de vriend gebaseerd op nut 2) de vriend gebaseerd op genot of plezier, en 3) de vriend gebaseerd op voortreffelijkheid.
Zonder wederkerigheid geen vrienden
Over type 1 en 2 is Aristoteles heel eerlijk: Dit soort relaties zijn soms simpelweg noodzakelijk. Zo zijn bijvoorbeeld zakelijke relaties nodig, omdat je in je eentje niet ver komt. Hij erkent echter ook de beperking. Dat ze in potentie tijdelijk zijn: zodra het nut of plezier voorbij is, verdwijnt de relatie.
Voortreffelijke vriendschap
In tegenstelling tot de egocentrische relaties die hierboven zijn beschreven, schetst Aristoteles een derde type, die gebaseerd is op deugd: τέλεια Φιλία (teleia filia), dat noemt hij de voortreffelijke of volledig ontwikkelde vriendschap. Dit type voltooit het ideaal type van vriendschap volgens hem. Deze vrienden delen noodzakelijkerwijs een reeks waarden en principes van een morele aard: A wil voor B wat goed is voor B omwille van B. Snap je?
Zonder houdbaarheidsdatum, ook in tijden van corona
Hier gaat het hem om een onbaatzuchtige en constructieve relatie. Elke vriend helpt, met zijn eigen kwaliteiten, om het potentieel van de ander te realiseren. Hij vereert en eert en daarom ondersteunt, stimuleert, koestert, ondersteunt en viert hij wat de ander is en kan worden. Deze relaties zijn niet gebonden aan nut of plezier, maar zijn levenslang houdbaar.
Vrienden maken en behouden
Zoals gezegd houdt het thema me bezig. Ik ben iemand die nooit echt moeite heeft gehad met vrienden maken. Overal waar ik kwam ontmoette ik nieuwe mensen en algauw bestempelde ik ze als vrienden. Maar zijn ze dat ook? Ik besloot het een aantal vrienden te vragen. Dat was best gek. Wat maakt mij een goede vriend? Goh, ik beschouw jou als een vriend, doe jij dat ook? De gesprekken waren ietwat ongemakkelijk maar erg waardevol. Ik kreeg te horen wat mijn vrienden in mij waarderen. Ik vertelde ze wat ik in hen waardeer… dat is op zich al de moeite waard om eens te doen!
Nieuwsgierig naar mijn vrienden
Dat ik dit onderzoek startte, vond Freek typisch. “Jij analyseert graag en probeert de dingen helder te krijgen. Je vraagt door en wilt weten hoe het zit.” Robin waardeert dat ook in onze vriendschap: “Naast lol maken, gaat het ook om praten over serieuze zaken, elkaar uitdagen en soms doorvragen hoe het nou echt zit.” “Gelukkig kun je met jou ook naar de klote op een festival… je hoeft ook niet altijd de diepte in” zei Freek tenslotte.
Elkaar waarderen ondanks verschillen
In gesprek met Lennert stuitten we op nog een vierde categorie vriendschap. Deze overlapt deels met Aristoteles’ categorie die benadrukt dat vrienden dezelfde waarden delen. Lennert voegde daar nog aan toe dat er deels gedeelde waarden zijn, maar dat we elkaar ook waarderen ondanks of juist omwille van onze verschillen. Dat vond ik een mooie, dat kan natuurlijk ook.
Ware vriendschap is… samen tosti’s maken
Vriendschap gaat bij Remo om iemand 100% in vertrouwen te nemen, en dat je er altijd voor iemand bent. Naast dezelfde waarden, deel je ook leuke dingen en mindere leuke dingen met elkaar. “Goed veel met elkaar lachen” zei hij ook nog. Dat vinden ze allemaal erg belangrijk. zoals te zien is tijdens onze wekelijkse lunchmeeting via Zoom (aanrader!).
Clichés over vriendschap zijn waar
Natuurlijk passeerde er een hoop clichés. En natuurlijk waren die allemaal waar. Dat je voor- en tegenspoed met elkaar deelt. Dat je er bent voor elkaar als de nood hoog is. Dat je niet altijd iets hoeft te zeggen. Dat je herinneringen maakt. “Dat je alles met elkaar zou moeten kunnen delen”, voegde Maikel er nog aan toe.
En nu? In tijden van corona
Het fysieke is weg, maar de chat loopt vol. We zoeken nieuwe manieren om bij elkaar te zijn. Ik merk dat ik meer bel. De stilte zorgt er voor dat ik me afvraag hoe het met die is… en met die… Alsof de crisis blootlegt om wie ik allemaal geef. Wat doet deze tijd met jou? Lukt het je om in contact te blijven met je vrienden en goede gesprekken te voeren?
Verdieping in je vriendschappen
Deze expeditie heeft me tot nu toe al een aantal mooie gesprekken opgeleverd. En een goed gevuld hart. Dat doet sowieso goed in deze tijd. Het vroeg wel enige kwetsbaarheid. Dat schijnt sowieso goed te werken volgens dit Volkskrant artikel⁴.
Bronnen
1. PIM Trendrapport 2020 The search for meaning. Hoofdstuk: Social ties.
2. Volksgezondheidenzorg.info. (Datum onbekend). Gevolgen van eenzaamheid.
3. Aristoteles behandelt deze vragen over vriendschap in boeken 8 and 9 van Nicomachean Ethics. Lees hier meer.
Wil je ontdekken wat jouw verwachtingen zijn van vriendschap? En hoe ga je om met de verwachtingen van de ander? Doe mee aan onze bloeiklas ‘wat verwacht jij van vriendschap?’!
