Waarom mijn zaterdagmiddag een wit schildersdoek is (en ik de kunstenaar)

Over creativiteit, passie en vrije tijd!

Door Koen Frens

De wekker gaat. Ik sta op, ontbijt samen met mijn vriendin en zwaai haar uit wanneer ze vertrekt naar werk. Je kent het wel: het is weekend maar je hebt eigenlijk nog zat dingen te doen. Boodschappen, het huis schoonmaken, studeren of nog wat mailtjes beantwoorden. Ik besluit het zo snel mogelijk te doen want wanneer dat klaar is ben ik vrij. Dan kan ik beginnen aan mijn favoriete dagdeel van de week. Ik noem het mijn witte schildersdoek: mijn vrije zaterdagmiddag.

 

Jeder mensch ist ein Künstler

´Ieder mens is een kunstenaar´ luidt de bekende uitspraak van de invloedrijke Duitse kunstenaar Joseph Beuys. We verdienen niet allemaal ons geld met gitaarspelen of beeldhouwen. De meeste mensen die ik ken studeren ook niet af aan de Herman Brood Academie. Wat bedoelt hij hier dan eigenlijk mee?

Beuys heeft het hier over ons unieke scheppingsvermogen. Dit is het vermogen om onze eigen wereld vorm te geven, te kleuren en te creëren. De mate waarin we dit doen verschilt per persoon. Echter, we doen dit al door bijvoorbeeld ons werk te kiezen, de kleding te dragen die we willen en relaties aan te gaan met mensen die we liefhebben. Ons leven wordt daarmee één grote eigen creatie (en dat maakt jou de kunstenaar).

 

Vrije tijd als wit doek

Maar waar zit de vergelijking tussen mijn vrije zaterdagmiddag en het witte schildersdoek? Mijn zaterdagmiddag is het moment waar de kunstenaar in mij het meest tot uiting komt, omdat ik helemaal niks hoef. Doordat de planning leeg is, of het doek wit, ontstaat er ruimte voor het onderzoeken van mijn meest intrinsieke behoeftes. Er is ruimte om net als de schilder mijn gevoel te verkennen en hier uiting aan te geven. Ofwel: zelfexpressie.

Dit kan allerlei soorten vormen aannemen. Zo lees ik bijvoorbeeld het nieuwe boek dat ik zorgvuldig heb uitgezocht, loop buiten mijn lievelingsrondje of geef mijn fiets een andere kleur. Het is keer op keer een nieuwe en uiterst persoonlijke creatie.

Ik vraag me soms af: komt deze zelfexpressie niet het meest tot uiting wanneer we niet bezig zijn met het najagen van externe verplichtingen? Volgens Beuys is je gehele leven het kunstwerk. Maar het voelt alsof de vrije momenten tussendoor, waarin je volledig intrinsiek handelt, de versieringen zijn.

 

Outsourcen

Hoewel het heerlijk is om met je metaforische kwasten en kleuren aan de gang te gaan, is het iets dat steeds minder gedaan wordt. Schrijver en componist Merlijn Twaalfhoven stelt dat we dit steeds vaker ´outsourcen´ aan professionals. We laten de kleuren van ons kunstwerk bepalen door andere partijen. Want hoewel sommige mensen (gelukkig) veel persoonlijke uiting kwijt kunnen op hun werk, wordt onze tijd steeds vaker getypeerd door (bingewatchen op) Netflix of (eindeloos scrollen op) social media. Algoritmes en een gebrek aan vrije tijd zorgen ervoor dat onze creativiteit en verbeeldingskracht steeds minder geactiveerd wordt. Bij mij gaan dan de alarmbellen rinkelen. Want wat blijft er dan nog over onze uiting als persoon? En verlies je hiermee niet je unieke vermogen om je eigen identiteit te vormen?

 

‘De mens is zijn projecten’

‘De mens is zijn projecten’ schreef filosoof Martin Heidegger. Persoonlijk vind ik dit een bevrijdende uitspraak. Hierdoor ontvouwt er een wereld van mogelijkheden om jezelf op nieuwe verrassende manieren te definiëren. ‘Ik ben nou eenmaal zo’ is geen optie. Want door je projecten, klein of groot, gewoon te beginnen ben je al bezig om je eigen leven te boetseren en vorm te geven. De uiting van jou als persoon ligt hierdoor ineens binnen handbereik.

Maar misschien vraag je je af waarom je in vredesnaam de kunstenaar in je wakker zou willen maken. Naast dat het een persoonlijke voorkeur is, raakt het aan onze natuurlijke behoeftes om ons eigen leven een gezicht te geven en daaraan betekenis te ontlenen. Benieuwd hoe dat dan voelt? Probeer het uit zou ik zeggen. Ervaar het verschil tussen je scheppingsvermogen op volle toeren laten draaien en het outsourcen ervan.

 

De drie ingrediënten

Hoe begin je aan dat witte schilderdoek? Hoe activeer en prikkel je je eigen scheppingsvermogen? We hebben het allemaal in ons, maar toch klinkt het soms makkelijker dan het is.

Er zijn een paar ingrediënten nodig. Te beginnen met: tijd. Versieringen aanbrengen gedijen niet goed bij haast of een gebrek aan tijd. Zoals Twaalfhoven het verwoordt in zijn boek ‘Het is aan ons’: ´Vertragen is het eerste wat een mens nodig heeft om het heft weer in handen te kunnen nemen, zoals zaadjes geen wortels krijgen als je ze heen er weer blijven rollen.´ De eerste stap is simpel: zorg ervoor dat je een dag, dagdeel of uur even helemaal niks moet.

Het tweede ingrediënt is aandacht. Onze aandacht is een waardevol goed. Gebruik het daarom zorgvuldig en luister aandachtig naar wat je nieuwsgierigheid wekt. Zie je iemand op straat met customized Nikes en denk je: ‘Hé, dat is interessant?’ Of voel je ineens de behoefte om net als vroeger weer een balletje te trappen met wat vrienden op een veldje? Luister ernaar. Het aandachtig luisteren naar je nieuwsgierigheid is namelijk dé remedie tegen verveling. Zoals Dorothy Parker zeg: ´Verveling kun je met nieuwsgierigheid genezen´.

Het derde en laatste ingrediënt is een actieve houding. De kunstenaar maakt iets. Het vertaalt gedachten en gevoelens naar iets concreets. Iets wat we kunnen zien of ervaren. Dus zit er iets in je hoofd? Pak die kwast en schilder. Alleen zo kan je ervaren of je het wat vindt of niet. Het maakt daarbij niet uit of het mooi of lelijk, goed of slecht is. Expressie ontstijgt immers het doelmatig handelen. Expressie is in zichzelf altijd goed, je kan hooguit achteraf bepalen of het wel of niet bij je past.

 

Volg je passie (of gewoon niet)

Trouwens, met alles wat ik hierboven heb genoemd doel ik niet op een zoektocht naar je passie. ´Volg je passie!´ is een veelgehoord, uitgekauwd en vermoeiend mantra. Misschien denk je: ´Pfff, daar heb je weer zo iemand…´

Het vinden van je passie kan onbereikbaar voelen. Het werkt zelfs verlammend wanneer dit je doel is op het moment dat je jezelf even wat vrije tijd gunt. Zoals schrijfster Elizabeth Gilbert schrijft: ´Passie is zeldzaam, nieuwsgierigheid alledaags…. Passie is een toren van vuur, terwijl nieuwsgierigheid een klein tikje op je schouder is waarbij ´hé, dat is best interessant´ in je oor wordt gefluisterd.´
Het is een kleine stap om stil te staan bij je nieuwsgierigheid en dit kan jou leiden naar de meest mooie plekken. Misschien wel naar je passie.

Ieder mens is een kunstenaar en dat is een geweldig gegeven. Of je nu bestuurskunde studeert, op de Zuidas werkt of elke dag in een atelier staat – we kunnen allemaal onderzoeken en creëren. Ons uiten en floreren. Laten we dat vooral vieren!

Zou je ook wel wat meer willen spelen? Ruimte maken voor je nieuwsgierigheid? Ontdek het in onze bloeiklas ‘Hoeveel speelruimte geef jij jezelf?’. Lees hier meer over deze bloeiklas.

Verder lezen?

Waarom?

Waarom?

Waarom? door Joshua de Roos De laatste tijd vraag ik me vaker af wat ik hier eigenlijk doe. Waarom ben ik in vredesnaam hier op aarde? Ik weet het, een grote vraag. Voor sommigen misschien zelfs een irritante of te filosofische vraag. Toch denk ik dat het een...

Bescheiden, maar gezellig – De kracht van stilte en rust

Bescheiden, maar gezellig – De kracht van stilte en rust

Bescheiden, maar gezellig – De kracht van stilte en rust door Vera Vergeer   Ben ik gezellig genoeg? Vinden mensen mij wel leuk? Of ben ik misschien te saai? Zijn de onzekere vragen die wel eens door mijn gedachten zweven. Als je anderen zou vragen hoe ze mij...

Tegenstroom

Tegenstroom

Tegenstroom door Vera Vergeer   Jij daar, ik hier, zij klaar.Samen nemen we de situatie niet zomaar voor lief,en delen we perspectieven met elkaar. Samen groeien, samen bloeien of vloeien we door de situatie.Hoe hard de stroom ook stromen zal.Ze houden ons niet...