Maakt zelfdiscipline gelukkig?
door Anouk Zwaan
Om 5 uur opstaan, elke dag mediteren, eat that frog, minstens drie keer per week sporten. De lijst met dingen die je gelukkig maken – als je ze maar consequent doet – is eindeloos. En steeds duiken er weer nieuwe trends op. Waarom? Maakt zo’n gewoonte je echt gelukkiger?
Het idee van zelfdiscipline is afkomstig van de stoïcijnen, een van oorsprong Griekse filosofische stroming. Zij zeggen dat een gebeurtenis niet per se goed of slecht is, maar alleen jouw reactie daarop. Volgens de filosoof Epictetus moet een filosofie ook in de praktijk gebracht worden. In een interview zegt schrijver Jules Evans¹: “De Grieken begrepen […] hoe belangrijk het is om je levensovertuiging om te zetten in gewoontes door middel van praktische oefeningen en het ontwikkelen van zelfdiscipline. Bijvoorbeeld door dagelijks in een dagboek te schrijven voor zelfreflectie, of door gebruik te maken van de kracht van herhaling.”
Lange tijd gold daarbij religie als een richtlijn: daarin vind je regels en gewoontes waar je naar leeft. Nu de kaders van religie wegvallen, is er meer ruimte voor eigen invulling van normen en waarden. Hoe je wilt leven, wordt niet voor je bepaald. Volgens schrijver David Brooks² zouden we juist belang hebben bij ons committeren aan een overtuiging. We kunnen niet zonder zingeving en verbinding met anderen. En misschien is dat de reden dat het boeddhisme bijvoorbeeld weer (of nog steeds) een plek vindt in onze maatschappij. We yoga’en en mediteren erop los, om rust en zingeving te vinden in ons drukke bestaan.
Onderzoek³ wijst uit dat mensen die meer zelfdiscipline hebben, inderdaad meer geluk ervaren. Deze mensen zijn bij het maken van een keuze beter in staat te kiezen voor de optie waarmee ze op de lange termijn meer geluk bereiken. Mensen die hoger scoren op zelfdiscipline, zijn meer gericht op succes bereiken dan op ongeluk vermijden. En kiezen voor succes wordt ook weer gerelateerd aan meer geluk.
Baseball-psycholoog Harvey Dorfman⁴ zegt dat zelfdiscipline nodig is om aan de tirannie van ‘a scattered mind’ te ontsnappen. Volgens Dorfman is zelfdiscipline een vorm van vrijheid: “freedom from laziness and lethargy, freedom from expectations and the demands of others, freedom from weakness and fear – and doubt.” Hij leert zijn spelers om de taak centraal te stellen, en niet hun persoonlijkheid. Dát is volgens Dorfman discipline. En door je eigen gewoontes te leren kennen, creëer je je eigen methode om afstand te nemen van de twijfel die Dorfman benoemt. De routine van een gewoonte, zoals na je werk direct naar de sportschool gaan, helpt je de discipline vast te houden.
Byung-Chu Han biedt een ander perspectief op zelfdiscipline. In het boek ‘De vermoeide samenleving’ bekritiseert hij onze prestatiemaatschappij. Juist de constante drive om onszelf te verbeteren breekt ons op. De noodzaak om steeds maar meer te consumeren en produceren, drijft ons af van wat daadwerkelijk belangrijk is. Steeds maar productief moeten zijn, kan nogal deprimerend zijn. We zijn méér dan de bv Ik. En blijkbaar kan een mens dus ook te veel zelfdiscipline hebben.
Persoonlijk kan ik me voorstellen dat het geluk dat je ervaart door zelfdiscipline, afhankelijk is van de normen en waarden die je nastreeft. Als ik naar mezelf kijk: mijn doel voor dit jaar was meer sporten. Het is inmiddels bijna februari, en ik heb me maar één keer naar de sportschool weten te slepen. En het vooruitzicht van een afgetraind lichaam doet me ook eigenlijk niet zoveel. Mijn goede voornemen om veganistisch te eten daarentegen brengt me wél geluk, of misschien eerder voldoening. Terwijl ik daarvoor toch ‘nee’ heb moeten zeggen tegen een heleboel zoetigheid die me op korte termijn heel gelukkig had gemaakt. Maar het idee dat ik mijn idealen kan naleven, maakt me blijer dan alle chocoladekoekjes van de Albert Heijn.
1. https://www.trouw.nl/nieuws/antieke-filosofie-als-zielzorg~bc349d32/
2. David Brooks, the Second Mountain
3. Cheung, Tracy & Gillebaart, Marleen & Kroese, Floor & Ridder, Denise. (2014). Why are people with high self-control happier? The effect of trait self-control on happiness as mediated by regulatory focus. Frontiers in psychology, 5, 722. 10.3389/fpsyg.2014.00722.
4. In David Brooks, the Second Mountain
Denk jij, net zoals Anouk, weleens na over thema’s als zelfdiscipline en geluk? En vind je het leuk om eens wat dieper in te gaan op persoonlijke thema’s? Check dan de agenda van De Kwekerij voor komende bloeiklassen.
